به گزارش پایگاه خبری افق بافق؛ به عمل رفت و برگشت پرندگان از زیستگاه بهار و تابستان‌گذرانی به زیستگاه پاییز و زمستان‌گذرانی و بالعکس که معمولاً به واسطه تغییر فصل رخ می‌دهد، کوچ گفته می‌شود. کوچ معادل کلمه Migration است که اصطلاحاً در زبان محاوره، مهاجرت گفته می‌شود. به طور کلی دو نوع مهاجرت در میان حیوانات و مخصوصاً پرندگان وجود دارد: یکی مهاجرت روزانه و دیگری مهاجرت فصلی. در مهاجرتهای فصلی که در فصول مختلف صورت می‌گیرد، پرنده در یک فصل معین زادگاه و محل تولیدمثل خود را ترک نموده و در فصل دیگر مراجعت می‌نماید.
به زبان ساده مهاجرت عملی است، که جانداران به واسطه آن محیط زندگی خود را تغییر داده و برای رسیدن به محل جدید مسیرهای کم و بیش طولانی را طی میکنند. مهاجرت مختص پرندگان نبوده و ممکن است در بسیاری موجودات دیگر مانند پستانداران، ماهی‌ها، حشرات و … دیده شود.
حدود 340 گونه از پرندگان ایران مهاجر بوده که حدود 100 گونه از آنها مهاجر عبوری از کشور ما هستند. موقعیت جغرافیایی ایران موجب شده که این سرزمین بر سر دو مسیر مهاجرتی مهم جهانی قرار گیرد بنابراین می توان انواع پرندگان مهاجر را در ایران مشاهده کرد.
این مهاجرتها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
1- مهاجرتهای داخلی: این نوع مهاجرتها فقط از یک نقطه ایران به نقطه دیگر صورت می‌گیرد. مهاجرتهای داخلی علاوه بر مهاجرتهای کوتاه محلی، شامل مهاجرتهایی است که در فصل پاییز از شمال به جنوب و در بهار به شمال ایران است.
2- مهاجرتهای خارجی: شامل مهاجرتهایی است که از ایران به سرزمینهای دور یا نزدیک و بالعکس انجام می‌شود. به علت گرمای فوق‌العاده مناطق استوایی در تابستان، بعضی از پرندگان مانند میوه‌خور از عربستان و هندوستان به جنوب و جنوب غربی ایران و گاهی نقاط شمالی‌تر مهاجرت و در زمستان به مناطق استوایی رجعت میکنند. بعضی از گونه‌های پرندگان، در زمستان، مناطق سرد آسیا و اروپا را ترک کرده، به جنوب مهاجرت میکنند. پرندگان آبزی ساحلی که زیستگاه تابستانی و محل تولید مثل خود را شمال دریای خزر انتخاب میکنند، در فصل زمستان به جنوب دریای خزر، مناطق شمالی و مرکزی ایران مهاجرت میکنند (اغلب گونه‌های خانواده مرغابی‌سانان و درناها).
3-گذرگاه پرندگان: گاهی سرزمین ایران، گذرگاه پرندگان نیز قرار می‌گیرد. برای اینگونه مهاجرتها سه مسیر مختلف وجود دارد:
*از شمال به جنوب: پرندگان مهاجری که در فصول سرد از شمال به جنوب آسیا مهاجرت میکنند، مسافتی از مسافرت خود را اجبارًا در ایران طی میکنند (مرغابی‌سانان، درناها، جغد تالابی و …).
*از شمال غربی به جنوب شرقی: این مهاجرتها از اروپا به شمال غربی آسیا، جنوب شرقی ایران و هندوستان است که در این صورت ایران برای آنها گذرگاهی به شمار می‌آید (مگس‌گیر سینه سرخ، لک‌لک سفید، زردپره خاکستری و زردپره سر سیاه).
*از شمال شرقی به جنوب غربی: مهاجرینی که در این جهت پرواز میکنند، در پاییز از شمال شرقی آسیا به جنوب غربی آسیا، عربستان و همچنین آفریقا مهاجرت نموده، که تعداد زیادی از آنها از ایران میگذرند (بلبل خال‌دار، سبزه‌قبا، بلدرچین، پرستوها و …).
هر سال، با شروع فصل پاییز و آغاز سرما بسیاری از پرندگان برای فرار از زمستان‌های سرد و حفظ بقای خود از عرض های شمالی کره زمین به عرضهای جنوبی تر مهاجرت می کنند. در واقع تغییرات آب و هوایی و کمبود غذا باعث شده که مهاجرت برای بسیاری از گونه های پرندگان، به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی آنها تبدیل شود.
از اواسط شهریور تا اواخر زمستان، سرزمین ایران میزبان گونه های نادری از پرندگان مهاجر است که از شمال به سمت مناطق جنوبی کوچ کرده اند. آغاز فصل سرما بهانه ای است تا پرندگان، مناطق سردسیر را برای پیدا کردن مکانی مناسب ترک کنند و در فرایند این کوچ به مناطق گرمتری مهاجرت کنند.
مهاجرت پرندگان به ایران موقعیت جغرافیایی خاص و شرایط آب و هوایی مناسب ایران، موجب گشته که این سرزمین در مسیر مهاجرتهای مختلف قرار گیرد. ایران در دو ناحیه پروازی پرندگان مهاجر واقع شده است: مسیر پروازی آفریقایی- اوراسیایی و آسیای مرکزی که البته بیشترین گونه های مهاجری که از ایران عبور می کنند در مسیر پروازی آسیای مرکزی هستند. در ایران برخی مهاجرتها داخلی هستند، مهاجرتهای داخلی علاوه بر مهاجرت های کوتاه محلی، شامل مهاجرت هایی است که در فصل پاییز از شمال به جنوب و در بهار از جنوب به شمال ایران است. و می توان گفت رایج ترین الگوی پرواز در پاییز شامل مهاجرت به مناطق گرمترجنوبی برای زمستان گذرانی است.
اکثرپرندگان مهاجر حلال گوشت نیستند
با توجه به اینکه در فصل مهاجرت پرندگان قرار داریم، طولانی بودن مسیر و کمبود غذا برخی پرندگان از روی خستگی، ضعف و گرسنگی در مناطق مسکونی،مزارع کشاورزی،حوضچه های آب و.. فرود می‌آیند که از شهروندان انتظار میرود در صورت مشاهده پرندگان زخمی موضوع را به محیط زیست اطلاع رسانی کنند و از تماس با پرندگان مهاجر زخمی و نگهداری پرندگان مهاجر در منزل پرهیز كنند.
بیشتر پرندگانی كه در مكان مسكونی و… فرود می آیند ریز جثه و ضعیف بوده و به علت ناتوانی در ادامه مسیر به ارتفاع پایین تر آمده و بر اثر برخورد با سیم و كابل برق زخمی می شوند. اکثرپرندگان مهاجر حلال گوشت نیستند بنابراین شكار آنها با هدف استفاده به عنوان غذا امری غیر عقلانی است.
عوامل محیط زیست بعد از رسیدگی و تیمار پرنده زخمی آن را در محلی كه امنیت كامل و شرایط ادامه زندگی برای پرنده را دارد رها می كنند.
از دوستداران محیط زیست خواستاریم در صورت مشاهده حیوانات و پرندگان آسیپ پذیر و زخمی با شماره تماس 03532423943-03532427001 موضوع را به اداره شهرستان اطلاع دهند.
شهروندان هنگام مواجهه با لاشه حیوان یا حیوان زخمی در طبیعت، از تماس با آنها جدا خودداری كرده و موضوع را به اداره حفاظت محیط زیست اطلاع دهند همچنین در زمان مواجهه با پرنده زخمی در محل مسكونی با استفاده از دستكش آن را بگیرند.
درمان و مداوای حیوانات یكی از مهمترین اقدامات در راستای بهبود وضعیت جمعیت حیات وحش است كه در سال های اخیر شهروندان، گونه های جانوری بیمار را برای درمان به اداره حفاظت محیط زیست تحویل داده و بسیاری از گونه ها مداوا و در طبیعت رهاسازی شده اند.
مهدیه کرمی-کارشناس منابع طبیعی محیط زیست
