تاثیرات انسان بر روی محیط زیست

تعریف محیط زیست
به همه محیط‌هایی که در آن‌ها زندگی جریان دارد، گفته می‌شود. مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند، محیط زیست را تشکیل می‌دهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر می‌گذارند.
محیط زیست عبارت ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کره زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که پیرامون انسان هستند، خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیرزیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل موثر در ایجاد محیط زیست
• تنوع آب و هوایی
•تنوع شرایط اقلیمی
• نوع خاک
• اختلاف ارتفاع و ناهمواری‌ها
چالش های محیط زیست
1-تغییرپذیری و دگرگونی اقلیم: افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو به دلیل فعالیت‌های انسانی موجب تغییرات اقلیمی گسترده شده‌است. این تغییرها سبب افزایش دمای زمین، کاهش بارش در برخی مناطق و افزایش بارش در مناطق دیگر و همچنین باعث فراوانیِ بسیاری از پدیده‌های طبیعی مانند سیل، خشکسالی و توفان‌های شدید شده‌است.
2-آلودگی هوا و آب: روش‌های صنعتی و اقتصادی فعلیِ بسیاری از کشورها به‌طور گسترده در تولید آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسید کربن، نیتروژن اکسید، سولفور دی‌اکسید، مواد شیمیایی و زباله‌های صنعتی و شهری دخیل هستند که موجب آلودگی هوا، آب و خاک شده و اثرات مخربی بر سلامتی انسان و جانوران دارند.
3-کمبود آب: کمبود آب یکی از چالش‌های اساسی محیط زیست است. با افزایش جمعیت و توسعه صنعت و کشاورزی، مصرف آب روزافزون‌تر شده‌است. همچنین تغییر الگوی بارش‌ها و کاهش ذخایر منابع آب زیرزمینی، موجبات کمبود آب در بسیاری از مناطق را فراهم آورده‌است.
4-نابودی زیستگاه: در حال حاضر، گسترش شهرنشینی، توسعه کشاورزی، و استفادهٔ گسترده از منابع طبیعی، به تخریب بوم‌های طبیعی منجر شده‌است. این فرایند باعث از بین رفتن زیستگاه‌های مختلف، کاهش تنوع زیستی و تهدید برخی از گونه‌های حیاتی می‌شود.
5-تخریب لایه ازون: لایه ازون در جو زمین وظیفه مهمی در محافظت از زمین در برابر اشعه فرابنفش از خورشید دارد. استفاده از گازهای شیمیایی مانند کلروفلوروکربن (CFC) در سال‌های گذشته باعث تخریب لایه ازون شده‌است که در نتیجه آن افزایش بیشتر اشعه فرابنفشی که به سطح زمین می‌رسد را شاهد هستیم و این خود موجب بروز بیماری‌های پوستی و سرطان پوست می‌شود.
6-کاهش تنوع زیستی: تخریب بوم‌های طبیعی، تغییرهای اقلیمی و فعالیت‌های انسانی دیگر باعث کاهش تنوع زیستی و از بین رفتن گونه‌های حیاتی می‌شود. این کاهش تنوع زیستی می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری بر بقایای زندگی روی زمین داشته باشد.
7-تولید و مدیریت پسماندها: تولید پسماندها و نداشتن روش‌های مدیریت صحیح آن‌ها می‌تواند باعث آلودگی هوا، آب و خاک شده و اثرات مضری بر سلامتی انسان و جانوران داشته باشد. در صورت عدم مدیریت مناسب پسماندها، آن‌ها می‌توانند باعث آلودگی هوا و آب، شیوع بیماری‌ها و تلفات جانی در جانوران و پرندگان شوند.
8-نابسامانی در توسعه: در بسیاری از کشورها، توسعه بدون برنامه‌ریزی و نابسامانی آن سبب آسیب‌های گسترده به محیط زیست شده‌است. در برخی موارد، توسعه بدون در نظر گرفتن اثرات زیست‌محیطی می‌تواند سبب بروز مشکلات جدی در حوزه‌هایی مانند آب، خاک و هوا شود.
9-بهره‌برداری نامناسب از منابع طبیعی: بهره‌برداری نامناسب از منابع طبیعی مانند آب، گازهای فسیلی، جنگل‌ها و معادن می‌تواند باعث کمبود و نابودی آن‌ها شود. به همین دلیل، استفاده بهینه و پایدار از منابع طبیعی با توجه به نیازهای انسان و حفظ محیط زیست بسیار حائز اهمیت است.
10-فعالیت‌های صنعتی و نفتی: فعالیت‌های صنعتی و نفتی نیز باعث آلودگی بیشتر هوا و آب، کاهش تنوع زیستی، تخریب بوم‌های طبیعی و تغییرهای اقلیمی می‌شود. این فعالیت‌ها می‌توانند با تولید آلاینده‌هایی مانند گازهای گلخانه‌ای، سرب و جیوه، سبب آسیب به سلامتی انسان و دیگر جانداران شوند.
تاثیرات انسان بر روی محیط زیست
خاک
فرسایش خاک زمین‌های کشاورزی به دست انسان.
مهم‌ترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شود.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهم‌ترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آبها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشورها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشورها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کره زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رودها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریاها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخه آب می‌باشد.
جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن در زیر آب می‌شوند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیرمستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
•گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند:
– وزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
-گازهای حاصل از سوختن چون دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانه‌ای.
•گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
•گازهای گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند .

مهدیه کرمی(کارشناس منابع طبیعی- محیط زیست)